Mówimy pięknie! Głoski [t] i [d]
Substytucja głosek [t] i [d] występuje znacznie rzadziej, niż na przykład [sz]. Najczęściej głoski te zamieniane są na [k] i [g]. Nierzadko natomiast można zaobserwować międzyzębową realizację tych fonemów.
 |
| pixabay.com |
Etap przygotowawczy
[t] i [d] to głoski przedniojęzykowo-zębowe, co oznacza, że czubek języka zbliża się do górnych siekaczy. Warto więc w etapie przygotowawczym uwzględnić nie tylko ćwiczenia uwrażliwiające miejsce artykulacji, ale również pionizujące język (szczególnie w przypadku artykulacji międzyzębowej!).
Przykładowe ćwiczenia:
- mycie górnych zębów od wewnątrz,
- zlizywanie miodu, kremu czekoladowego z wewnętrznej strony górnych zębów,
- liczenie zębów (dotykanie czubkiem języka kolejno zębów na górze)
- malowanie sufitu w buzi
- winda - dotykanie czubkiem języka na przemian górnych i dolnych zębów
- kląskanie
Wywołanie głosek [t] i [d]
Wywołanie głoski [t] należy zacząć od uświadomienia dziecku prawidłowego miejsca artykulacji. Logopeda pokazuje i opisuje pacjentowi przed lustrem sposób ułożenia narządów artykulacyjnych. W literaturze znaleźć można również opis wywołania głoski [t] z wykorzystaniem dłoni zbliżonej do ust, na której dziecko może poczuć podmuch powietrza podczas artykulacji (można wykorzystać tutaj również zdmuchiwanie papierka z grzbietu dłoni). Inną metodą jest przekształcanie głoski [p] poprzez jej międzyzębową artykulację (powstaje wtedy dźwięk zbliżony do [t]). Następnym krokiem jest stopniowe wycofywanie języka. Sposób ten może się nie sprawdzić w przypadku interdentalnej artykulacji głoski [t]. ( J. Cieszyńska 2012, I. Michalak-Widera 2007, A. Sołtys-Chmielowicz 2013)
Niestety czasami zdarza się tak, że sposoby opisane w literaturze nie skutkują u danego dziecka. Załamać się? Przerwać terapię? Rwać włosy z głowy? Absolutnie!
Jeden z moich przedszkolaków prezentował klasyczną substytucję głosek [t]:[k], [d]:[g]. Po kilku nieudanych próbach wywołania fonemu [t] za pomocą różnych opisanych metod wróciłam do prezentacji głoski przed lustrem. Pokazałam prawidłowy sposób ułożenia narządów artykulacyjnych przy opuszczonej żuchwie. Następnie poprosiłam małego podopiecznego o "przyklejenie" czubka języka do górnych jedynek i próbę jego "odklejenia" za pomocą mocnego dmuchnięcia (strumień powietrza skierowany na czubek języka). Ćwiczenie powtórzyliśmy kilkukrotnie przy szeroko otwartych ustach. Gdy język nieco przyzwyczaił się do nowego miejsca "zwarcia" narządów artykulacyjnych zaczęliśmy stopniowo zamykać buzię dochodząc do prawidłowego zbliżenia siekaczy i ułożenia warg. W ten oto sposób otrzymaliśmy głoskę [t], którą następnie przekształciliśmy w [d] zwracając uwagę na "motorek" na szyi.
Przydatne pozycje
"Słucham i wymawiam. Zeszyt 2. Głoski t, d" B. Senkowska
"Ćwiczenia artykulacyjne: głoski d, t" B. Senkowska
"Logotomy z głoskami t, d, n" J. Mikulska
"Obrazkowe ćwiczenia logopedyczne dla przedszkolaków. Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną głosek P, B, T, D" B. Czarnik
"Materiał wyrazowo-obrazkowy do utrwalania poprawnej wymowy głosek t, d, m, mi, n, ni, [ń]" G. Krzysztoszek, M. Piszczek
Bibliografia:
Cieszyńska J., Metody wywoływania głosek, Kraków 2012
Michalak-Widera I., Miłe uszom dźwięki, Katowice 2007
Sołtys-Chmielowicz A., Zaburzenia artykulacji, Kraków 2013
0 komentarze